« Πολιτιστικό Πρόγραμμα Γυμνάσιο Λουτρακίου - Επίσκεψη στο Βοτανικό Κήπο Ιουλίας και Αλεξάνδρου Διομήδους στο Χαϊδάρι Αττικής» Μάρτης 2015
Η πολιτιστική ομάδα του Γυμνασίου Λουτρακίου Προκειμένου είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί έναν σπουδαίο Βοτανικό Κήπο λίγα μόλις χιλιόμετρα από το Λουτράκι, στην είσοδο της Αθήνας, στο Χαϊδάρι και συγκεκριμένα δίπλα στη Μονή Δαφνίου.
Όταν φτάσαμε στο Βοτανικό κήπο μας περίμενε ο γεωπόνος Κύριος Πορέβης, για να μας ξεναγήσει στο Βοτανικό κήπο. Πριν ξεκινήσουμε μας ενημέρωσε ότι ο Βοτανικός Κήπος Ιουλίας και Αλεξάνδρου Διομήδους είναι ένα κοινωφελές Ίδρυμα και οφείλει όχι μόνο την επωνυμία του αλλά και την ύπαρξή του σε ένα φωτισμένο οραματιστή, τον Αλέξανδρο Διομήδη, μια από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες της νεότερης Ιστορίας του τόπου μας. Κληροδότησε όλη την περιουσία του σ’ αυτόν τον κήπο, δηλαδή τα έξοδα για την κατασκευή, για την συντήρηση ακόμα και για την αμοιβή των υπαλλήλων που εργάζονται καθημερινά μέχρι και σήμερα.
Ο κήπος ιδρύθηκε το 1952, μετά το θάνατο του Διομήδους, αφού κληροδοτήθηκε στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο στο οποίο ανήκει διοικητικά, συγκεκριμένα στο Βιολογικό τμήμα. Μέρος στην ιδιοκτησία έχει η Εθνική Τράπεζα καθώς ο Αλ. Διομήδης είχε διατελέσει για πολλά χρόνια διοικητής της. Το 1975 ο Κήπος έτοιμος πια άνοιξε τις πύλες του για το κοινό. Από τότε επιτελεί σημαντικό εκπαιδευτικό και επιστημονικό έργο, αφενός φέρνοντας σε επαφή το ευρύ κοινό με το φυτικό πλούτο του πλανήτη μας, αφετέρου βοηθώντας στη διατήρηση και προστασία σπάνιων και απειλούμενων φυτών.
Τα 1.860 στρέμματα περίπου του κήπου φιλοξενούν περισσότερα από 3.800 είδη φυτών, εκ των οποίων τα 3.300 είναι καλλιεργούμενα ενώ τα 500 αυτοφυή. Στη φυτοθήκη του κήπου διατηρούνται περίπου 12000αποξηραμένα δείγματα φυτών. Η επισκεψιμότητα ετησίως όσον αφορά στα σχολεία ανέρχεται στους 7.000-8.000 μαθητές ενώ συνολικά μαζί με τους επισκέπτες που καθημερινά επισκέπτονται τον κήπο ξεπερνούν τα 10.000 άτομα.
Ο κήπος είναι χωρισμένος στα εξής τμήματα:
Το φυτώριο
Ανθώνας- τμήμα καλλωπιστικών φυτών: με παρτέρια που είναι ανθισμένα ολόκληρο το έτος και 25 λίμνες.
Το οικονομικό τμήμα : με τα είδη της ελληνικής χλωρίδας που έχουν οικονομική και παραγωγική σημασία
Το συστηματικό τμήμα: που έχει εκπαιδευτική σημασία και παρουσιάζει τις βασικές οικογένειες της Συστηματικής Βοτανικής.
Το θερμοκήπιο
Δενδρώνας: καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του κήπου με δένδρα από όλο τον κόσμο, χωρισμένα ανά γεωγραφικές περιοχές.
Τα ιστορικά φυτά: ιστορικό τμήμα με φυτά τα οποία αναφέρονται δε διάφορα κείμενα της ιστορίας ή της μυθολογίας.
Τα φαρμακευτικά φυτά: Φυτά και βότανα με θεραπευτικές ιδιότητες.
Η ξενάγηση της ομάδας μας επικεντρώθηκε στο τμήμα ιστορικών, φαρμακευτικών και καλλωπιστικών φυτών.
Τμήμα ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΦΥΤΏΝ
Ξεκινώντας την περιήγησή μας αριστερά από την κεντρική είσοδο έχει διαμορφωθεί το τμήμα των ιστορικών φυτών, ένα τμήμα που δε συναντάται σε κανέναν άλλο βοτανικό κήπο στον κόσμο. Εδώ φιλοξενούνται είδη που αναφέρονται από την Αρχαία Ελληνική Μυθολογία ως εμπλεκόμενα σε διάφορους μύθους ή αφιερωμένα στους θεούς. Υπάρχουν ακόμα είδη που αναφέρουν η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη.
Η ομάδα μας είχε την ευκαιρία να παρατηρήσει το νάρθηκα, στον βλαστό του οποίου ο Προμηθέας έκρυψε τη φωτιά και τη μετέφερε κρυφά από τους θεούς στους ανθρώπους, την αφιερωμένη στην Αφροδίτη Μυρτιά, (ο Πίνδαρος την αναφέρει ως Μυρτίνη ενώ ο Διοσκουρίδης Μυρσίνη), που με τους κλάδους της η Θεά κάλυψε το γυμνό της σώμα όταν βγήκε από τη θάλασσα, καθώς επίσης και την Άκανθο από τα φύλλα της οποίας προήλθε η έμπνευση για τα κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού. Ακόμα τον κισσό και το αμπέλι που είναι αφιερωμένα στο θεό Διόνυσο. Στη συνέχεια είδαμε τον αθάνατο, ο οποίος ανθίζει κάθε 90-100 χρόνια και μετά πεθαίνει. Η φύση όμως προνοεί γι’ αυτόν και πετάει παραφυάδες πολλά μικρότερα άνθη. Από το χυμό του παρασκευάζεται το ποτό τεκίλα.
Παρατηρήσαμε το Κώνειο με το οποίο θανατώθηκε ο φιλόσοφος Σωκράτης επειδή εισήγαγε «καινά δαιμόνια». Το κώνειο σε μεγάλες ποσότητες παραλύει το Κεντρικό Νευρικό σύστημα φέρνοντας επώδυνο θάνατο. Έπειτα συναντήσαμε και τη δάφνη, η οποία ήταν αφιερωμένη στο Θεό Απόλλωνα. Mάλιστα υπάρχει δοξασία που αποδίδει την ονομασία της περιοχής “Δαφνί” αλλά και της “μονής Δαφνίου” στα φύλλα Δάφνης γύρω από τον αρχαίο ναό του Απόλλωνα στα ερείπια του οποίου οικοδομήθηκε η Βυζαντινή Μονή Δαφνίου. Πιο κάτω είδαμε το δίκταμο, φυτό της Κρήτης που ήταν αφιερωμένος στη θεά Άρτεμη γιατί θεωρείτο ότι βοηθούσε τις γυναίκες στον τοκετό, το χρυσόξυλο από το φλοιό του οποίου οι αρχαίοι έβαφαν τα υφάσματα τους, την ελιά, ιερό δένδρο της Αρχαίας Αθήνας και την αγριελιά με τους κλάδους της οποίας στεφάνωναν τους Ολυμπιονίκες.
Συναντήσαμε επίσης το παλιούρι, από όποιο λαός μας πιστεύει ότι ήταν φτιαγμένο το στεφάνι του Χριστού, και την κουτσουπιά ή αλλιώς δένδρο του Ιούδα, διότι λέγεται πως ήταν το δένδρο από το οποίο κρεμάστηκε ο Ιούδας!
Είδαμε τον πάπυρο, με τον οποίο κατασκεύαζαν το υλικό που χρησιμοποιούσαν για να γράφουν, ο οποίος ζει στο νερό αλλά και στη ξηρά. Πιο κει ο μανδραγόρας, με την ανθρωπόμορφη ρίζα του, γνωστός για τις παραισθησιογόνες ιδιότητές του, φύλλα του οποίου μασούσε η Πυθία προκειμένου να βρεθεί σε κατάσταση έκστασης και δώσει τους χρησμούς. Ανήκει στην κατηγορία των πόων.
Αξίζει να παρουσιάσουμε και το σχίνο ή αλλιώς το μαστιχόδενδρο το οποίο καλλιεργείται με τη μορφή αυτή παράγοντας τη μαστίχα μόνο στη Νότια Χίο και πουθενά αλλού παγκοσμίως. Αμερικανοί επιστήμονες προσπάθησαν να δημιουργήσουν κατάλληλες συνθήκες, ώστε να ευδοκιμήσει ο σχίνος και να παραχθεί η μαστίχα χωρίς να τα καταφέρουν.
Τμήμα Φαρμακευτικών- καλλωπιστικών Φυτών
Η ομάδα μας ξεναγήθηκε σε ένα απαράμιλλης ομορφιάς φυσικό τοπίο. Εδώ πια στο τμήμα φαρμακευτικών φυτών είχαμε την ευκαιρία να δούμε από κοντά τα χαρακτηριστικά των βοτάνων που είπαμε στην τάξη. Ο γεωπόνος μας μίλησε για τα βότανα και μας έδωσε πολύτιμες συμβουλές για τη φροντίδα τους.
Βότανα ορίζουμε τα αρωματικά φυτά που έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες. Δεν χρειάζονται υπερβολικό πότισμα διότι υπάρχει κίνδυνος να σαπίσουν και να δεσμευτεί το άρωμά τους καθώς όσο αυξάνεται ο διαλύτης το νερό, τόσο μικραίνει η περιεκτικότητα σε αρωματικές ουσίες.
Σε ότι αφορά τη Χρήση τους: Από τα βότανα χρησιμοποιούμε το βλαστό, το φύλλωμα ακόμα και τη ρίζα, ανάλογα που βρίσκονται οι φαρμακευτικές ιδιότητες και παρασκευάζουμε αφεψήματα, βάμματα, καταπλάσματα. Με πολλά από αυτά κάνουμε και κομπρέσες.
Παράλληλα με τις συμβουλές του Γεωπόνου, η ομάδα μας είχε την ευκαιρία να δει πολλά βότανα στο φυσικό τους χώρο.
Ξεχωρίζουν ο περίφημος δίκταμος της Κρήτης, ο μανδραγόρας, το βάλσαμο ή αλλιώς υπερικό (το λεγόμενο σπαθόχορτο), η δακτυλίτιδα, η μπελλαντόνα, ο απήγανος, η φασκομηλιά, το δενδρολίβανο, η ρίγανη, η λουιζα, το χαμομήλι, η μαντζουράνα, η αγγελική, η βαλεριάνα, η λεβάντα, η αψιθιά, η αλόη, αχιλλεία, ο βασιλικός, ο δίλοβος ή γκίγκο μπιλόμπα, η δάφνη, ο δυόσμος, η μέντα ή φλισκούνι, το θυμάρι, το ιπποφαές, ο κουρκουμάς, ο λιναρόσπορος, το ταραξάκο ή αλλιώς η πικραλίδα το τριαντάφυλλο, το αγριοτριανταφυλλιά, το σαλέπι- ή αλλιώς η ορχιδέα- σερνικοβότανο, το τίλιο ή φλαμούρι, η μανώλια, ο πανσές, ο μενεξές, το μπαμπού, η λικιδάμβαρις, το βερνικόδενρδο (για τη βαφή αντικειμένων ακόμη και των μαλλιών), η φελλοφόρος δρυς, από το φλοιό της οποίας παίρνουμε το φελλό, η χαρουπιά (οι σπόροι της οποίας χρησιμοποιούνταν για τη ζύγιση πολύτιμων λίθων) η καλοπιστή δαμασκηνιά, η πασιφλώρα, ο μαραθόσπορος.
Περιπλανηθήκαμε για πολλές ώρες, συλλέξαμε πληροφορίες, φωτογραφήσαμε και φωτογραφηθήκαμε…, καταγράψαμε, αλλά και ξεκουραστήκαμε σ΄ένα πανέμορφο τοπίο. Η συνέχεια θα μας επιφύλασσε ξενάγηση στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών στην Έκθεση του Δομήνικου Θεοτοκοπουλου!
Ήταν εξαιρετική εμπειρία. Ευχαριστούμε πάρα πολύ τον Κ. Πορέβη για την επιστημονική και εμπεριστατωμένη ξενάγησή του. Περάσαμε πολύ ωραία, μάθαμε πολλά.
Κούτχια Νεκταρία
Υπεύθυνη Πολιτιστικού Προγράμματος
Γυμνάσιο Λουτρακίου